Manzûme ve Şiir Örneklerini İnceleme

Ders kitabında yer alan Nâbî ve Necâti Bey'e ait olan gazellerin incelenmesi:
Gazel
Cem'in tamama irüp devri câm kalmışdur
O câmdan da bu meclisde nâm kalmışdur
Rüsûm-ı lütf u kerem halk içinde mensidür
Fakat alıp virilür bir selâm kalmışdur
Rakip sâye-i lütfunda oldi perverde,
Aninçûn ey gül-i ter böyle ham kalmışdur.
Cihan içinde mûradun ne ise virdi kazâ,
Hemân bir almadığım intikam kalmışdur.
Ümid kâtip-i takdirden müsadedür,
Ceride-i emelüm nâ-tamam kalmışdır (Nabi)


Gazel
Tutalum zenbil ile gökden iner meh-pâreler
A begüm yerden mi çıkdı âşık-ı bî-çâreler
ihtiyat itmez misin andan ki ashâb-ı niyâz
Baş açub zârî kılub yerden göge yalvaralar
Câm-ı lâ'lünle şarâb-ı nâb hem-reng olmasa
Güvleyüb düşmezdi sâgar üstine âvâreler
Âfitâbum yüzün ağ alnun açıkdur gerçi kim
Sâye-vâr arduncadur bir nice yüzi karalar
Ey Necâtî çıkma yoldan aldanub güzellere
Şem' gibi sanma kim dâim önünce varalar (Necati Bey)



Buna göre 1. Gazelde ritim aruzla sağlanmıştır. Gazel, aruzun "mefâîlün/ feilâtün/ mefâîlün/ feilün" kalıbına göre yazılmış olduğu; kafiye şemasının aa/ ba/ ca/ da şeklinde olduğu; nazım biriminin beyit ve nazım şeklinin gazel olduğu belirtilir.
Gazelin;
1. beytinde artık eğlence meclislerinde eski eğlencenin kalmadığı anlatılmaktadır.
2.Beytinde halk arasında cömertlik ve iyiliğin unutulduğunu sadece selamlaşmanın kaldığını belirtir.
3. Beytinde sevgiliye seslenir rakibin , onun iyilikleri yüzünden ham kaldığını belirtir.
4. Beytinde her şeye kavuşulduğu ama kötülerden intikam alınamadığı belirtilir.
5. Beytinde Cenab-ı Allah'tan yapamadıklarını yapmak için izin istediğini belirtir.
1. ve 3. beyt alakalı.1. beyitte telmih, 3. beyitte nidâ sanatı vardır.

Necâtî'nin gazelinde de buna benzer özellikler vardır. Aruz kalıbı 3 fâilâtün 1 fâilün şeklindedir. 2. gazelin dilinin daha sade olması da bir fark olarak düşünülebilir.